Šta treba znati o ranoj menopauzi?

 

U kojim godinama bi prekid mjesečnog ciklusa mogao da se podvede pod ranu menopauzu? Da li su to rane tridesete ili rane četrdesete, i koliko su godine kada nastupa menopauza uslovljene genetikom (majka je rano ušla u klimaks, pa i kćerka može da očekuje isto)?

 

Aktivnost jajnika kod svake žene sa godinama se smanjuje. Prosječni period nastanka fiziološke menopauze je od 47. do 55. godine života. Priroda je tako stvorila da se polni hormoni smanjuju tokom nekoliko godina.

O ranoj menopauzi govorimo ako se prekid menstrualnog ciklusa kod žena dešava u periodu od 40. do 45. godine.

Ako menopauza nastaje kod žena mladjih od 40 godina, onda govorimo o preranoj menopauzi, što je vrlo rijetka pojava(1-3%). Najčešci razlog pojave prerane menopauze je genetska uslovljenost. Poznato je da svaka žena u svom genetskom materijalu ima 2 X-hromozoma, medjutim dešavaju se greške na genetskom nivou usled čega dolazi do patoloških promjena na jednom od dva X- hromozoma, koje mogu da dovedu do razvoja prerane menopauze. Ova patološka promjena prouzrokuje insuficijenciju jajnih ćelija, usled čega manopauza dolazi 6 do 8 godina ranije nego što je normalno.

Drugi genetski faktor nastanka prerane menopauze je pojava Tarnerovog sindroma kod zena, što predstavlja djelimično ili potpuno odsustvo jednog X hromozoma. Kod takvih žena menstrualni ciklus može da izostaje u potpunosti, kao razlog toga što jajnici nisu dovoljno razvijeni i nisu u mogućnosti da luče estrogen, vrlo bitan hormon u životu žena.

Trizomija X hromozoma kod žena takodje može da prouzrokuje preranu menopauzu usled insuficijencije (nedostatka) aktivnosti jajnih ćelija.

Takodje, važno je napomjenuti da, ako je majka ušla prerano u menopauzu, postoji velika vjerovatnoća (50-75%) da će njena ćerka da doživi istu sudbinu.

Kada govorimo o ranoj menopauzi ralozi njenog nastanka mogu biti različiti:

• Autoimune bolesti: tkivo imunog sistema izlučuje zaštitne ćelije našeg organizma - antitjela, koje bi normalnim okolnostima trebalo da štite naše tijelo od stranih supstanci i mikrorganizama koje mogu da mu naškode, medjutim, kod autoimunih bolesti, ta antitjela djeluju protiv tkiva sopstvenog organizma, kao što je to slučaj kod žena u ranoj menopauzi, kada ta antitjela deluju na tkivo jajnika i druge organe reproduktivnog sistema (tkivo nadbubrežne i štitne žljezde ). Kod takvih pacijenata utvrdjuju se bolesti kao što su: šećerna bolest, reumatoidni artritis, autoimuni tiroiditis, psorijaza, autoimune insuficijencije tkiva nadbubrežne žlijezde.
• Žene koje su u ranom uzrastu ili pubertetu, koje su bile izložene hemoterapiji ili zračenju.
• Česte upale materice, jajnika.
• Oskudne menstruacije koje traju od pojave prve menstruacije.
• Hirurški zahvati na jajnicima, kao na primjer, resekcije tkiva jajnika dovode do smanjenja rezervi jajnih ćelija. Poznato je da se zahvat na materici sprovodi u terapiji uvećanog benignog tumora (mioma), endomertioze, i kod odstranjivanja materice tada dolazi do insuficijencije jajnih ćelija. Sve te činjenice govore u prilog tome da su jajnici i materica povezani jednim krvnim sistemom i da ishemija (nedostatak prokrvljenosti) u jednom organu dovodi do poremećaja u drugom organu, što može biti faktor razvoja rane menopauze.
• Pušenje, gojaznost, neadekvatna ishrana, pogrešna primjena oralnih kontraceptiva, takodje mogu dovesti do nastanka rane menopauze.
• Različite virusne infekcije.
• Javlja se rana menopauza često i kod žena koje nikad nijesu radjale.
• Jedan od glavnih faktora koji dovodi do ranog nastanka menopauze i koji nas svakako prati u svakodnevnici je stres. U današnjem vremenu stres je vrlo zastupljen kod žena, posebno kod onih koje ispunjavaju dosta funkcija: posao, vaspitavanje djece itd…
• I naravno, genetika o kojoj je već bilo riječi. Interesantan primjer su svakako japanke, kod kojih genetski nalazimo izostanak valungi, i fiziološka menopauza kod njih dolazi u kasnijem periodu, periodu od 60.-65. Godine života. Najvjerovatnije je to povezano sa načinom ishrane, povećanim konzumiranjemmorskih plodova, svježe ribe i proizvoda od soje, itd…

Koji su uzročnici, a koji simptomi rane menopauze?

Simptomi rane menopauze su isti kao i simptomi fiziološke menopauze, a to su:

• Izostanak menstruacije
• Neredovan menstrualni ciklus
• Pojava oskudnih menstruacija
• Valunge
• Pojačano znojenje
• Problemi sa snom
• Pojačani otkucaji srca
• Vrtoglavice
• Povećana razdražljivost
• Brza promjena raspoloženja sa mogućom pojavom depresije usled smanjenog lučenja hormona –estrogena
• Zaboravnost
• Problemi sa izmokravanjem - nevoljno mokrenje pri kašlju
• Suvoća i peckanje u vagini
• Promjene na koži u vidu suvoče, smanjenja elastičnosti i turgora
• Pojačano opadanje kose
• Krhki nokti
• Sterilitet

U kasnijem periodu dolazi do razvoja ateroskleroze i arterijske hipertenzije, koje mogu da dovedu do nastanka infarkta srca, moždanog udara i degenerativne promjene mozga - Alchajmerova bolest.Takodje dolazi do razvoja osteoporoze, praćeno oslabljenjem strukture koštanog tkiva i prelomima kostiju.

Na koji način se dijagnostikuje rana menopauza? Koje analize i preglede bi pacijentkinje trebalo da urade?

Rana menopauza - stres za ženu. Ne treba da se plašite, ako ste uočili pojavu simptoma koje ukazuju na nastanak rane menopauze prvo zakažite pregled kod ginekologa - endokrinologa ili samo ginekologa radi postavljenja diferencijalne dijagnoze i propisivanja adekvatne terapije.

Rana menopauza se dijagnostikuje uz pomoć:

• Analiza krvi na polne hormone - FSH, LH, ESTRADIOL
• Ultrazvučnog pregleda organa male karlice (materice i jajnika), uz pomoć kojeg se mogu ustanoviti promjene strukture jajnika i sluzokože šupljine materice

Zašto je važan FSH?

FSH kontroliše rad polnih žlijezda, a u periodu rane menopauze pokušava da nadoknadi smanjen rad jajnika. I kao posledicu toga, u krvi imamo povećanje hormona FSH i LH, dok je ESTRADIOL dosta smanjen.

U ranoj menopauzi aktivnost jajnih ćelija je smanjena, dok je u fiziološkoj menopauzi kapacitet jajnih ćelija istrošen. Medjutim, u 80% slučajeva kod rane menopauze, uz primjenu odgovarajuće terapije, postoji mogućnost povećanja aktivnosti jajnih ćelija i normalizacije menstrualnog ciklusa. Kod takvih žena u 10% slučajeva može doći do trudnoće i rodjenja zdravog djeteta.

Dodatno se preporučuje da se uradi PAPA test, i uz to pregled mamologa i onkologa.

Da li upotreba ljekova za hronične bolesti može da ubrza dolazak klimaksa?

Naravno, dugotrajna upotreba ljekova za hronične bolesti može da ubrza dolazak rane menopauze. To je najčesće primjena ljekova koji djeluju na nervni sistem time što blokiraju lučenje estrogena. Posebno bih htjela skrenuti pažnju na to da žene koje su radile vantjelesnu oplodnju imaju veći rizik od nastanka rane menopauze, zbog primjene hormonske terapije za rast jajnih ćelija i vadjenja nekolikih tih ćelija.

Koliko su ishrana i redovna fizička aktivnost važni da do ranog klimaksa ne dodje?

Umjerena, niskokalorična dijeta koja uključuje morske plodove, svježu ribu, suve kajsije, jogurt, razno povrće i salate podržava normalan nivo hormona ljepote i mladosti - estrogena. Nasuprot tome, jaka, slana i masna hrana smanjuju aktivnost estrogena.

Fizička aktivnost - plivanje, fitnes, pilates i šetanje na svježem vazduhu takodje će da produže aktivnost hormona - ESTRADIOLA.

Šta podrazumijeva terapija ranog klimaksa? Koji ljekovi se preporučuju, koliko terapija dugo može da se sprovodi i postoje li žene kojima se ova terapija ne preporučuje?

Suština terapije ranog klimaksa je popunjavanje nedostatka hormona estrogena i progesterona.

Hormonske terapije se ne treba plašiti. Zbog čega? Kao prvo, doktor ispituje stanje materice, jajnika, dojke, jetre, krvnih sudova, viskoznosti krvi i tek onda preporučuje odgovarajuću hormonsku terapiju. Kao drugo, prednost kompenzacije hormonskog nedostatka je velika. Efekat estrogena je u tome što oni pojačavaju raspoloženje, eliminišu valunge, suzbijaju nastanak ateroskleroze, sprečavaju nastanak arterijske hipertenzije (povišenog krvnog pritiska), moždanog udara i usporavaju negativne promjene na koži.

U današnjem vremenu medicina je dosta napredovala, sada postoje estrogeni u obliku krema, vagitorija, emulzija, transdermalnih flastera i gelova, spirala. Takozvani konjugovani (očišćeni) estrogen može da se nadje i u obliku tableta u malim dozama.

NIKAKO SE NE PREPORUČUJE primjena hormonske terapije kod žena koje imaju problem sa zgrušavanjem krvi, maligni tumor dojke, materice, jajnika, koje imaju krvarenja iz materice, insuficijenciju jetre, bubrega i srca, cirozu jetre i maligni tumor jetre.

Oprezno treba da se primjenjuje terapija i kod žena kojima je ustanovljena jedna od sledećih bolesti: migrena, epilepsija, arterijska hipertenzija, bronhijalna astma, endometrioza, benigni tumor materice (miom), jajnika i dojke, hronične bolesti jetre i žučnih puteva.

Zahvaljujući napredovanju medicine danas postoje brojni ljekovi koji su namjenjeni terapiji rane menopauze: Fitoestrogeni (Oestrofakt, Ciklim- uklanja deficit estrogena, smanjuje valunge, pojačava raspoloženje), vitaminsko-mineralni kompleksi, homeopatija i konzumiranje (a) 2 velike kašike majčine dušice rastvoriti u 400ml vrele vode i piti po pola čase 2-3 puta dnevno, takodje umanjuje i nervozu, b) 2 velike kašike žalfije rastvoriti u 400ml vrele vode i piti po pola caše 2-3 puta dnevno). Terapija se sprovodi u periodu od pola godine do godinu dana, u zavisnosti od trajanja bolesti i izraženosti simptoma.

Da li bi pacijentkinje, uz primjenu terapije za ranu menopauzu, trebalo da promijene stil života?

Promjena stila života svakako treba da prati uzimanje hormonske terapije. Zdrav stil života koji uključuje umjerenu fizičku aktivnost (najmanje deset hiljada koraka dnevno - zalog očuvanog zdravlja i prevencije bolesti), različite metode relaksacije, pravilna tehnika disanja koja pomaže da se uskladi naš bioritam.Ne manje važan aspekt zdravog života je i zdrav san. Manjak sna smanjuje naš kvalitet života i veća je prevalenca depresija i bolesti srca. Ženama koje malo spavaju preporučujem da koriguju san i vidjeće promjene u svom organizmu već posle kraćeg perioda.

Kontrola mase tijela je veoma važna. Gojaznost prouzrokuje izražene valunge, povećava sklonost arterijskoj hipertenziji i šećernoj bolesti.

Hormonski disbalans često može da bude razlog nastanka tumora, najčešće stradaju dojke. Zato žene posle 40. godine života, obavezno, najmanje jednom u 3-6 mjeseci, treba da urade pregled kod ginekologa i mamologa. Takodje, potrebno je uraditi mamografiju i osteocintezu (mjerenje debljine koštanog tkiva) jednom u godinu dana.

Redovan seksualni odnos smanjuje simptome klimaksa i umanjuje napetost kod žena.

Moj savjet vama je da uživate u svakom periodu svog života i da iz ovog novog stanja izvučete što višepluseva. Nemojte se zapostavljati i stavljati sebe u drugi plan. Zapamtite Vi i Vaše zdravlje su ključni za srećan i zadovoljan život u krugu Vaše voljene porodice. Jer, kad je žena srećna i zadovoljna ona širi optimizam i radost nezavisno od njenih godina.

 

Autor: Dr Lucija Gvozdenović - Specijalista ginekologije i akušerstva (Specijalistička ambulanta iz ginekologije Nika Med plus - Podgorica)