Endometrioza je stanje prisustva djelića materične sluznice (endometrijuma) izvan materice. Najčešći je razlog bolova u maloj karlici kod 70% adolescentkinja. Može se razviti vrlo brzo nakon menarhe.

 

Simptomi endometrioze su:

• Dismenoreja (bolna menstruacija)
• Bol u maloj karlici koji se javlja u bilo kom periodu menstrualnog ciklusa
• Dispareunija (bolni seksualni odnosi)
• Bol u krstima
• Bol u vrijeme ovulacije
• Bol u crijevima
• Obilnije krvarenje
• Osjećaj umora

Najprije se otkriju cistične promjene na jajnicima-endometriomi-endometrijalne čokoladne ciste, ili priraslice (tkivne veze) izmedju organa. Čvorići se mogu pojaviti u Douglasovom prostoru (predjelu izmedju rektuma i zadnjeg dijela materice), uterosakralnom ligamentu ili rektovaginalnom septumu (tankom tkivu koje odvaja vaginu od rektuma).

Endometrioza izaziva velike bolove, čiji se uzrok često teško otkriva ukoliko su promjene po peritoneumu i crijevima. Bolovi se prikazuju kao sindrom iritiranih crijeva ili sindrom bola bešike. Javlja se bol i grčevi u stomaku, bolni pokreti crijeva, zatvor ili rijetka stolica, mučnina, povraćanje. Kod endometrioze bešike javlja se bol u predjelu bešike, često mokrenje i peckanje pri mokrenju.

Najčešći simptomi karakteristični za endometriozu su:

• Bol koji ne prolazi nakon uzimanja analgetika i antiinflamatornih ljekova
• Bol koji ne nestaje nakon uvodjenja oralne kontracepcije
• Bol koji ometa u dnevnim aktivnostima
• Bol koji se pojavljuje svakog mjeseca u istom periodu
• Bol koji se mijenja sa promjenom vremena 

Dijagnoza

Sigurna dijagnostička metoda za potvrdu endometrioze je laparoskopija i biopsija.

Laparoskopija je hirurška procedura u kojoj se koristi laparoskop, koji se uvodi u abdomen kroz mali rez na stomaku. Ova intervencija se ponekad naziva „operacija kroz ključaonicu“. Nosi rizik od 2% do 3% (bol u desnom ramenu, perforacija crijeva). Laparoskopija može biti dijagnostička i terapeutska metoda kada se manja žarišta endometrioze u toku operacije uklanjaju. Histologija potvrdjuje laparoskopski postavljenu dijagnozu.

Ultrazvuk nije pouzdani načnin dijagnostike endometrioze kod većine žena. Ultrazvučnim pregledom se otkrivaju samo endometriotične ciste na jajnicima, ali ne i druga žarišta endometrioze. Rektalni ultrazvuk može otkriti endometriozu u rektalno-vaginalnom dijelu.

Magnetna rezonanca male karlice otkriva endometriozu i adenomiozu (endometriotična polja u miometrijumu).

Duboko infiltrirana endometrioza je kada endometrioza prodire dublje od 5mm ispod peritoneuma (trbušne maramice). Tkivo koje prodire više od 10mm je povezano sa izuzetno jakim menstrualnim bolovima  i bolovima u maloj karlici. Ovaj oblik endometrioze ima najčešće rektovaginalnu lokalizaciju, a može biti i u Douglasovom prostoru, uterosakralnim ligamentima, crijevima, bešici, ureteru ili u nervima (n.ishiadicus-u i n.obturatorius-u).

Dismenoreja (bolna menstruacija ) je najčešći simptom koji se javlja u vjerovatnoći od 51 do 91% slučajeva.

Endometriotične ciste veće od 3 do 4cm bi trebalo ukloniti hirurškim putem. Prije hirurške intervencije potrebno je odraditi dijagnostiku, ponekad i dijagnostičku laparoskopiju.

Terapija ljekovima može biti efikasna u rektovaginalnoj endometriozi, bolnim crijevima, smanjenju bolova u toku menstrualnog krvarenja i smanjenju bolova u odnosu. Cilj hormonske terapije je da se prekine stimulacija endometriotičnih žarišta, izazove njihova atrofija i da se prekine krvarenje. Ljekovi izazivaju stanje slično trudnoći ili menopauzi.

Definitivno izlječenje može da se postigne jedino radikalnom operacijom, odnosno uklanjanjem materice i jajnika. Ova operacija se radi ženama kod kojih je bolest uznapredovala i koje su starije od 40 godina.

Najveći rizik za nastanak endometrioze imaju žene koje su:

• Dobile prvu menstruaciju prije 11. godine života
• Nisu koristile oralnu kontracepciju
• Imaju cikluse kraće od 27 dana
• Izložene menstrualnom krvarenju dužem od 7 dana
• Odgadjaju radjanje posle 30. godine života
• Imaju urodjene anomalije materice i poremećenu funkciju jajnika
• Koriste vaginalne tampone tokom menstruacije
• Imaju nasledje
• Piju alkohol
• Imaju višak masnog tkiva

 

Izvor: Ginekološko akušerska ordinacija i Specijalistička ambulanta za radiološku diagnostiku HERA - Podgorica