Savjeti za trudnice - oprezno sa ljekovima

Sve žene koje planiraju trudnoću treba savjetovati o tome kako da rizik od kongenitalnih anomalija smanje na minimum. Među opštim savjetima su: izbjegavanje svih ljekova, alkohola, pušenja, vitamin A (zbog teratogenosti, odnosno oštećenja ploda).

Trudnicama se savjetuje uzimanje 400 mcg folne kisjeline radi smanjenja rizika od defekta neuralne cijevi. Folna kisjelina se može uzimati preventivno, par mjeseci prije začeća i nastaviti da se pije do kraja prvog trimestral trudnoće.

U apotekama su dostupne kombinacije vitamina i mineral za trudnice i/ili žene koje planiraju trudnoću, čija se upotreba savjetuje par mjeseci prije začeća, kao i tokom održavanja trudnoće.

Organogeneza se uglavnom dešava u embrionalnoj fazi razvoja, izuzev centralnog nervnog sistema, očiju, zuba, spoljašnjih genitalija i ušiju i završava se na kraju desete nedjelje trudnoće. Izlaganje ljekovima u tom stadijumu najveći je rizik za teže defekte zbog uticaja na formiranje organa. Opšti je princip, kad god je moguće, izbjeći ili smanjiti davanje ljekova u prvom trimestru.

Kako je beba potpuno upućena na majku, svu hranu prima kroz njen krvotok, veoma je važna zdrava ishrana tokom trudnoće. Treba izbjegavati hranu bogatu mastima i šećerima. Svježi meki sir, nepasterizovano i nekuvano mlijeko, salata od svježeg kupusa i razni namazi mogu biti zagađeni bakterijom listerijom, koja izaziva listeriozu.

Ova bolest može izazvati pobačaj. Sirovo meso ili jelo pripremljeno od sirovog mesa, kao i svježe neoprano voće i povrće mogu uzrokovati toksoplazmozu, bolest koja može izazvati sljepilo, oštećenje mozga i srca djeteta.

Dispepsija (loše varenje) je veoma česta u trudnoći. Bezbjedna je primjena antacida (aluminijuma i magnezijuma) i alginata. Preparate koji sadrže natrijumhidrogenkarbonat (sodu bikarbonu) trebalo bi izbjegavati u trudnoći jer mogu da dovedu do respiratorne alkaloze i zadržavanja tečnosti u fetusu.

Mučnina i povraćanje su vrlo često udružene sa ranom trudnoćom (prvi trimestar). Najveći broj trudnica simptome može da kontroliše modifi kacijama u ishrani i prilagođavanjem vremena obroka. Ozbiljnije povraćanje može da uzrokuje dehidrataciju i gubitak tjelesne mase, s toga je nephodan unos rehidracijskih soli.

Astma -Ljekovi koji se najčešće koriste u terapiji astme su kratkodjelujući i dugodjelujući beta 2 antagonisti, inhalacioni kortikosteroidi, metilksantini. Korist od primjene tih ljekova veća je od rizika za majku i dijete.

Epilepsija – Trudnici koja ima epilepsiju prijeti veći rizik da rodi dijete sa manjim ili većim kongenitalnim malformacijama. Ne postoje idealne epidemiološke tehnike koje bi odvojile efekat ljekova od efekta same bolesti na razvoj ploda, ali šansa da se rodi zdrava beba je 90%.

Tokom trudnoće je često neophodno uzimanje ljekova. S toga, doza lijeka mora biti najniža, ali efikasna, kako ne bi izostao terapijski efekat. 

Prema posljednjim studijama, dokazano je da karbamazepin ima nešto manji rizik nego valproati, fenitoin, fenobarbiton. Međutim, najbolje je ako je kontrola napada postignuta; ne mijenjati terapiju i koristiti jedan antiepileptik u najmanjoj mogućoj dozi. 

Dijabetes tipa I, kao i gestacijski dijabetes i dijabetes tipa II, idealno je tretirati humanim insulinom u trudnoći, zato što on ne prolazi placentu i nije toksičan po fetus. U terapiji akutnog koronarnog sindroma kod trudnica, niske doze aspirina su bezbjedne, trombolitički agensi ne prolaze kroz placentu, tako da je hemoragija trudnica osnovni rizik primjene tih ljekova. Beta adrenergički blokatori bezbjedni su u trudnoći, ali je oprez potreban pri intravenskoj primjeni.

Statini (ljekovi koji smanjuju nivo holesterola u krvi) ne bi trebalo da se koriste u periodu trudnoće i laktacije. Antacidi smanjuju apsorpciju levotiroksina (lijeka koji se koristi kod hipotiroidizma). Oralna primjena gvožđa smanjuje apsorpciju levotiroksina. Zbog toga antacide i oralne preparate gvožđa treba uzimati od dva do četiri sata poslije uzimanja leovotiroksina.

Preparate gvožđa ne treba obavezno davati svim ženama.

Značaj pravilne ishrane - Savjeti za trudnice

Nedostatak bjelančevina i nedovoljan unos kalorija u trećem trimestru trudnoće može ometati pravilanrazvoj mozga. Navike u ishrani mogu djelovati i na tok trudnoće, na pojavu umora, jutarnjih mučnina, grčeva u nogama, zatvora i drugih simptoma i komplikacija kao što su anemija, prerani porođaj i premala/prevelika porođajna težina djeteta. Dakle, treba unositi sve hranjive sastojke, jesti češće i manje (6 – 8 manjih obroka), takav način prehrane utiče na bolju probavu i potpuniju razgradnju hrane.

Gvožđe se daje samo ukoliko je urađen skrining na anemiju u trudnoći. Trudnu ženu, inače, treba informisati o tome da vitamin A uzet u količini preko 700 mg može da bude teratogen. Isto tako, u nedostatku informacija o efektu primjene vitamina D i E u trudnoći, korišćenje tih vitamin ne preporučuje se rutinski.

Autor: Monika Mališić - doktor farmacije (BENU apoteke)