Hirurško uklanjanje promjena na koži

Tumori kože

Kako nastaje tumor?

Ćelijski rast i normalna dioba ćelije pod uticajem su različitih faktora i signala koji regulišu taj proces. Kad dođe do poremećaja regulacijskih mehanizama – “greške” u normalnom ponašanju ćelije – razvija se tumor. Ćelija nekontrolisano raste i nekontrolisano se dijeli, pri čemu kod određenih tumora postoji i mogućnost metastaziranja – širenja na druge organe. Smatra se da proces nastajanja tumora započinje kao posledica genetske promjene (mutacija DNK) koja postupno dovodi do izmijenjene diobe jedne jedine ćelije. Vremenom se nastavlja nakupljanje izmijenjenih, odnosno tumorskih ćelija, ali se i broj mutacija uvećava.

Koji su glavni uzročnici (karcinogeni) razvoja kožnih tumora?

Brojni spoljašnji činioci – karcinogeni – kao što su ultravioletno (UV) zračenje ili različite hemijske suspstance, dovode do genetskih oštećenja. Neke od supstanci ne uzrokuju oštećenje DNK, ali stimulišu razmnožavanje izmenjene ćelije, i nazivaju se promotorima tumora. Pored toga, mnogi geni – onkogeni – mogu da izazovu mutacije ćelije i njeno pretvaranje u tumorsku ćeliju. Značajni su i takozvani tumorski supresorski geni, koji u normalnom ciklusu ćelijske diobe kontrolišu i sprečavaju mutaciju, ali oni su kod mnogih tumora ili inaktivirani ili potpuno nestali. Pored hemijskih karcinogena kojima su neke osobe profesionalno izložene (riječ je prije svega o katranu, smoli, arsenu), među karcinogenima se posebno izdvaja izloženost UV zračenju, kako sunčevom, tako i vještačkom (u solarijumima).

Koje su vrste karcinoma kože, i kakve su im karakteristike?

Brojni zloćudni tumori kože potiču iz epidermalnog sloja kože, ali je svakako najučestaliji bazocelularni karcinom (carcinoma basocellulare). Karakteriše ga spor rast i veoma rijetko metastaziranje, mada je i to moguće, i to najčešeće u regionalne limfne čvorove i pluća. Bazocelularni karcinom se uglavnom pojavljuje na koži koja je izložena suncu, a smatra se da su pod većim rizikom osobe koje se povremeno izlažu intenzivnom dejstvu UV zraka. Na bazocelularnom karcinomu se često stvaraju ulceracije, ranice koje spontano ne zaceljuju, već se uvećavaju, što je uzrok kozmetičkih i funkcionalnih defekata, posebno na licu i vratu, ali može da bude i mjesto sekundarne infekcije. Smrtnost od bazocelularnog karcinoma je veoma mala.

Planocelularni (ili spinocelularni) karcinom je maligni tumor kože koji nastaje iz epidermalnih keratinocita. Češće se javlja nakon 40-te godine života. Kao i bazocelularni, i on može da se javi na koži i sluznicama, na usnama. Lako se uočava, kao pločica ili čvorić, hrapave površine, sa ili bez ljuspica, sa ili bez ranice koja ne nestaje već se obično uvećava. I planocelularni i bazocelularni karcinomi oštećuju okolne strukture, ali, za razliku od bazocelularnog, planocelularni ima veći metastatski potencijal, u zavisnosti od veličine i debljine tumora.

Najopasniji među zloćudnim tumorima, melanom, nastaje mutacijom melanocita, ćelija epiderma koje stvaraju pigment melanin. Melanom se u početku širi horizontalno, ne prodirući kroz bazalnu membranu, i zato je važno da se otkrije u toj fazi. U momentu kad melanom probije bazalnu membranu kože, on poprima invazivni karakter i njegova sposobnost metastaziranja dolazi do punog izražaja. Metastaze melanoma mogu da se jave u limfnim čvorovima, koži, plućima, jetri, kostima i mozgu. Pored pigmentnih formi melanoma, postoji i takozvani amelanotični melanom, koji se veoma teško dijagnostikuje upravo zbog nedostatka pigmenta.

Imaju li mladeži nekog udjela u razvoju melanoma?

Melanom se u 50 odsto slučajeva razvija na neizmenjenoj koži, a u 30 do 50 odsto slučajeva iz običnog mladeža. Riječ je o vrlo podmuklom tumoru koji se u početku veoma teško primjećuje, baš zbog sličnosti sa mladežima, i zato nikako ne treba potcjenjivati ni najmanju promjenu u izgledu mladeža. Novi mladeži pojavljuju se ili nestaju do 40-te, 45-te godine života, u starije životno doba se obično novi mladeži ne stvaraju, iako postojeći mogu da se gube. Melanom u početku može da izgleda kao nov i normalan mladež, ali kasnije počinje da gubi boju i da odaje utisak da nestaje. To su, međutim, upozoravajući znaci napredovanja melanoma.

Kako se liječe tumori kože?

Hirurška ekscizija (odstranjivanje) kompletnog, klinički vidljivog tumora, sa zonom zdrave kože, zlatno je pravilo u liječenju kožnih tumora. Patohistološkim pregledom hirurškog isječka postavlja se konačna dijagnoza, s obzirom na činjenicu da klinički izgled kožne promjene nerijetko može da liči i na druga oboljenja kože.