Endoskopska dijagnostika upalnih bolesti crijeva

Hronične upalne bolesti crijeva su nezarazne upalne bolesti crijeva nejasnog uzroka. Javljaju se u dva osnovna oblika: Kronova bolest i ulcerozni kolitis. Bolesti imaju odredjene sličnosti obzirom da obije zahvataju probavnu cijev, hroničnog su toka, liječe se sličnim ljekovima, autoimunog su porijekla. Medjutim, postoje i značajne razlike obzirom na kliničku sliku i moguće komplikacije.

Kronova bolest (regionalni enteritis, granulomatozni enteritis, ileokolitis) je hronična upala crijevnog zida koja se najčešće pojavljuje u najnižem dijelu tankog crijeva (ileumu) i u debelom crijevu, ali se može pojaviti i u bilo kojem drugom dijelu probavnog sistema od usta do čmara (anusa) i čak na koži oko anusa. Tačan uzrok nastanka Kronove bolesti nije u potpunosti razjašnjen. Poznato je da se radi o upali koja zahvata pojedine djelove probavne cijevi i to cijelom debljinom zida. Zbog toga se upalne promjene mogu širiti prema okolnim organima ili na kožu. Bolest se nešto češće javlja kod mladjih ljudi iako se u poslednje vrijeme sve češće otkriva i kod starijih osoba. Pacijenti u početku obično imaju dugotrajno povišenu temperaturu, poremećaj ritma stolice te gubitak tjelesne težine.

Ulcerozni kolitis je takodje upalna bolest crijeva, ali po definiciji zahvata isključivo debelo crijevo. Uzrok nastanka bolesti takodje nije do kraja razjašnjen. Ulcerozni kolitis zahvata isključivo debelo crijevo, a brojni sitni ulkusi vidljivi su na površini zahvaćene sluznice. Bolest najčešće počinje u završnim djelovima debelog crijeva i vremenom se širi prema gornjim djelovima. Prvi simptomi uz povišenu temperaturu i grčeve u stomaku je pojava krvavih proliva i gubitak na tjelesnoj težini.

Često su u početku znaci oboljenja vrlo diskretni pa nerijetko prodje i do dvije godine prije postavljanja konačne dijagnoze. Zbog toga su prisutni stalni napori u pronalaženju novih dijagnostičkih metoda za upalne bolesti crijeva, a jedna od njih je videokapsulska endoskopija.

Obzirom da se Kronova bolest najčešće pojavljuje na spoju tankog i debelog crijeva (ileokolonična lokalizacija) dijagnoza se najčešće postavlja pregledom debelog crijeva (kolonoskopija) tokom kojeg se može učiniti i ileoskopija (pregled završnog dijela tankog crijeva). Medjutim, bolest zahvata pojedine segmente, tako da kod pojedinih pacijenata taj završni dio tankog crijeva može biti potpuno urednog nalaza. Promjene na sluznici se tada mogu naći u gornjim djelovima tankog crijeva koji nisu dostupni pregledu uobičajenim endoskopskim pretragama. Preko 75% oboljelih od Kronove bolesti ima promjene na nekom od djelova tankog crijeva. Kod takvih pacijenata je dostupna relativno nova metoda pregleda cijelog tankog crijeva videokapsulom.

Do prije 15-ak godina tanko crijevo je bilo gotovo u potpunosti nedostupno pregledima. Postojale su odredjene radiološke kontrastne pretrage koje su često bile samo orijentacijske i nisu mogle otkriti početne i blaže promjene sluznice tankog crijeva. Uvodjenjem videokapsule gastroenterolozi su dobili mogućnost direktno pregledati cjelokupnu sluznicu tankog crijeva i otkriti najsitnije promjene. Najčešći razlozi za pretragu videokapsulskom endoskopijom su: slabokrvnost (anemija) te sumnja na Kronovu bolest tankog crijeva. Danas u svijetu postoji nekoliko proizvodjača videokapsula. Prvu videokapsulu je izumila i na tržište uvela izraelska kompanija Given, sada u sastavu firme Medtronic. Trenutno se koristimo trećom generacijom videokapsule (SB3) koja je znatno unaprijedjena u odnosu na prvobitni model. SB3 je trenutno vjerovatno najnaprednija videokapsula na tržištu koja ima mogućnost prilagodljive brzine snimanja (adaptive frame rate), zavisno od brzine crijevne peristaltike. Operativno vrijeme je preko 10 sati što nam garantuje uspješnost pretrage kod gotovo svih pacijenata. Do sada je u svijetu učinjeno više od 1,5 miliona pregleda ovom tehnikom. Osim kapsule za pregled tankog crijeva još postoje i videokapsule za pregled jednjaka i debelog crijeva.

Postupak je za pacijenta vrlo jednostavan i siguran. Najteži dio je priprema crijeva. Prije svakog pregleda nužno je očistiti crijeva. Protokoli se razlikuju, ali najčešće se primjenjuje čišćenje kao i za kolonoskopiju. Pacijent obično ujutru ide na pretragu, kada proguta kapsulu. Nakon aktivacije kapsula prolazi kroz probavnu cijev i snima fotografije kroz narednih 10-ak sati. Fotografije se bežično prenose na snimač koji pacijent nosi sa sobom. Tokom tih 10 sati pacijent je slobodan i pretraga se najčešće izvodi ambulantno. Nužno je pri tome strogo poštovanje uputstva i ne uzimanje hrane barem 5 sati od početka pretrage jer bi to moglo omesti vidljivost. Na kraju dana se snimač priključuje na računar na posebni program, te fotografije pretvara u film koji doktor naknadno analizira. Ukoliko je pacijent bio dobro pripremljen za pretragu, fotografije su izvrsnog kvaliteta i otkrivaju i najsitnije promjene.

Pacijenti često pitaju što sa kapsulom nakon pregleda. Ako je sve u redu proteklo, kapsula se izlučuje stolicom (jednokratna primjena). Očitavanje nalaza može potrajati jer se tokom snimanja pospremi oko 80.000 fotografija. Danas gotovo da i nema osoba kod kojih se pregled ne smije raditi. Naš je najmladji pacijent imao četiri godine u trenutku pregleda. Veličina kapsule je slična vitaminskim tabletama tako da gotovo nikome to ne predstavlja problem progutati. Eventualni je oprez potreban kod osoba koje imaju moguća suženja u crijevima. Kod takvih pacijenata je potrebno prije pretrage provjeriti prohodnost crijeva upotrebom kapsule za provjeru prohodnosti i tada se rizik smanjuje na minimum.

Dijagnostika i praćenje pacijenata oboljelih od ulceroznog kolitisa gotovo je u cjelosti u domenu klasične kolonoskopije, ali uzimajući u obzir ne invazivnost kapsulske endoskopije kod odredjenog broja pacijenata kapsula za pregled debelog crijeva može biti dobro došla alternativa. Ona je primjenjiva u slučajevima kada je kolonoskopija kontraindikovana ili se ne može napraviti u potpunosti. Kapsula za pregled debelog crijeva PillCam Colon je nešto veća od kapsule za pregled tankog crijeva jer ima dvije kamere. Dvije su kamere nužne jer je debelo crijevo šire od tankog. Postupak pacijenta je vrlo sličan kao i kod pregleda tankog crijeva, ali ipak nešto zahtjevniji jer je nužno uzimanje ljekova za ubrzavanje crijevne peristaltike.

Rezultati pregleda videokapsulom mogu značajno promijeniti terapiju kod pacijenata ukoliko se pronadju promjene sluznice za koje se nije znalo od prije. Zbog toga se videokapsula danas široko primjenjuje u dijagnostici i praćenju Kronove bolesti. Dakle, ukoliko postoji sumnja na Kronovu bolest tankog crijeva, a uobičajene endoskopske pretrage nisu dale rezultate Evropsko društvo za gastroenterološku endoskopiju preporučuje videokapsulu kao metodu izbora.

Prednosti i nedostaci kapsulske endoskopije

Prednosti:

• Ne invazivna metoda koja se dobro podnosi,
• Omogućava direktan prikaz svih djelova crijeva (tanko i debelo crijevo),
• Visok kvalitet fotografija.

Nedostaci:

• Viša cijena u odnosu na ostale načine pregleda crijeva,
• Nemogućnost uzimanja uzoraka.

Izvor: Cybermed.hr